Archanioł Gabriel (gr. Γαβριήλ – „Bóg jest moją mocą”) to jeden z najczęściej przedstawianych aniołów w ikonografii prawosławnej i bizantyjskiej. Jego wizerunki podkreślają jego rolę jako posłańca Bożego, zwiastuna wielkich wydarzeń, zwłaszcza Zwiastowania Najświętszej Maryi Pannie.
Atrybuty i symbolika w ikonach Gabriela
Wygląd i ubiór:
- Ukazywany jako młody mężczyzna o spokojnej, delikatnej twarzy.
- Nosi długą tunikę (chiton) i himation (płaszcz), zazwyczaj w odcieniach błękitu, złota lub bieli – kolory te symbolizują jego czystość i bliskość Boga.
- Często przedstawiany z rozwiniętymi skrzydłami, co podkreśla jego rolę posłańca Bożego.
Atrybuty:
- Lilia – symbol czystości i Zwiastowania (najczęściej trzyma ją w scenach związanych z Maryją).
- Zwoje lub inskrypcje – znak, że przekazuje ważne boskie przesłanie.
- Berło – symbol boskiej władzy i autorytetu.
- Kula lub globus z krzyżem – wskazuje na jego rolę w Bożym planie zbawienia.
Najbardziej znane przedstawienie Gabriela to scena Zwiastowania. Ukazany jest w ruchu, w lekkim pochyleniu, z uniesioną ręką, co symbolizuje, że zwraca się do Maryi.
- W jednej ręce trzyma lilię, w drugiej często znajduje się zwój z napisem „Raduj się, łaski pełna!” (Łk 1, 28).
- Przykłady:
- Mozaiki z Hagia Sophia w Konstantynopolu.
- Ikona Zwiastowania z monasteru św. Katarzyny na Synaju.
